Beck Depresyon Envanteri Uyarlama Çalışması

Beck Depresyon Envanterinin (BDI = Beck Depression Inventory) depresyonda görülen vegetatif duygusal bilişsel ve motivasyonel belirtlieri ölçen bir ölçektir. Ölçeğin amacı depresyon tanısı koymak değil, depresyon belirtilerinin derecesini objektif olarak nicelleştirmektir. Ölçekteki maddeler depresyonun belirtilerine ilişkindir. Bu belirtiler sırasıyla: depresif ruh durumu, karamsarlık, başarısızlık duygusu, doyumsuzluk,suçluluk duyguları, kendinden nefret etme, kendini suçlama, cezalandırılma istekleri, ağlama nöbetleri, sinirlilik, sosyal çekilme,kararsızlık, bedensel imajın çarpıtılması , çalışamama, uyku bozukluğu, yorgunluk,iştah azalması, kilo kaybı,somatik meşguliyetler ve libido kaybıdır. BDI yetişkinlerin depresyon düzeyini ölçmeye yönelik bir ölçektir.Öz bildirim ölçeği türündedir. Uyarlama çalışmasını Prof. Dr. Nesrin Hisli Şahin gerçekleştirmiştir. BDI’nın uyarlama çalışmasında güvenirlik teknikleri olarak madde analizi ve yarıya bölme teknikleri kullanılmıştır ve bu korelasyon katsayıları sırasıyla r= .80 ve r=.74 olarak bulunmuştur. Beck’in bu envanteri oluştururken yaptığı çalışmada da güvenirlik teknikleri olarak bu iki yöntemi kullanmıştır.

BDI’nın üniversite öğrencileri için geçerliği üzerine yapılan çalışmalarda da birlikte geçerlik, kriter geçerliği, ve yordama geçerliği gibi yöntemler kullanılmış ve geçerlik katsayılarının da r= .65 ve r= .68 arasında değiştiği görülmüştür. Ölçeğin geçerliği birlikte geçerlik yöntemiyle saptanmaya çalışılmış ve kriter olarak MMPI-D Skalası kullanımıştır. MMPI-D Skalası, depresyon belirtilerinin yoğunluğunun ölçmeyi amaçlar. Yaşama karşı kötümserlik, gelecekten umutsuzluk, kendini değersiz, işe yaramaz hissetme, suçluluk duyguları, hareketlerde ve düşünmede yavaşlama ve çeşitli bedensel yakınmalara ilişkin 60 maddeden oluşur. MMPI-D, MMPI Kişilik testinin bir alt testi olmakla beraber, bireyin o andaki depresif duygularını yansıtabilen ve MMPI’dan bağımsız olarak kullanılabilen bir ölçektir. İki ölçek arasındaki Pearson korelasyon katsayısı r= .50’dir. Batı’daki çalışmalarda da MMPI-D ile BDI arasındaki korelasyon katsayısı r = .41 ve r= .75 arasında değiştiği görülmektedir (Seitz,1970; Campbell, 1984) . Bu güvenirlik ve geçerlik katsayıları Batı’da bu amaçla yapılmış çalışmalarla tutarlıdır. Batıdaki araştırmalarda bu güvenilirlik katsayılarının r= .60, r= .87 arasında değiştiği görülmüştür. BDI ‘nin faktör analizi çalışmaları, seçilen örneklemin depresyon derecesinin ciddiyetine göre faktör sayısının 3-5 arasında değiştirdiğini göstermektedir.

Birinci faktörü oluşturan depresif ruh durumu, karamsarlık, doyumsuzluk, kararsızlık, iş yapamama, sosyal çekilme, sinirlilik, kendini cezalandırma isteği, yorgunluk gibi maddelere bakılarak bu faktörün genel olarak “umutsuzluk” ruh durumunu açıkladığı düşünülebilir. İkinci faktör, üç maddeden oluşur. Başarısızlık duygusu, kendinden nefret etme, kendini suçlama gibi maddelerden oluşan bu faktör “kişinin kendine yönelik olumsuz duyguları” olarak adlandırılabilir. Üçüncü sıradaki faktör ise, “bedensel kaygıları” şeklinde isimlendirilebilir. Dördüncü faktör, dört madde ile yüklenmiştir ve suçluluk duyguları, cezlandırılma duyguları, cezalandırlma duygusu, kendini suçlama ve kararsızlık gibi maddeleri içerdiğinden “suçluluk duygulanımları” olarak adlandırlabilir. Bu faktörler dışında kalan maddelerle tanımlanan diğer faktör ise depresyonun vejetatif belirtileri ile ilişkili görülmektedir ve yorumlama dışında bırakılmıştır.

Derecelendirmesinde likert ölçeği kullanılır. Her madde, depresyona özgü bir davranışsal örüntüyü belirlemekte ve azdan çoğa doğru giden (0 = depresyonla ilgili olumlu ifadeler, 3 = depresyonla ilgili olumsuz ifadeler) 21 tane kendini değerlendirme cümlesini içermektedir. Ölçekten alınabilecek puanlar 0-63 arasında değişmektedir.

4 alt boyut, örnek maddeler ve madde sayıları aşağıda sıralanmıştır:

• Umutsuzluk Boyutu (9 madde ) :Depresif ruh durumu.
• Kişinin Kendisine Yönelik Olumsuz Duyguları Boyutu (3 madde ) : Kendini suçlama.
• Bedensel Kaygılar Boyutu (2 madde) :Bedensel imaj.
• Suçluluk Duygulanımları Boyutu (2 madde) : Suçluluk duyguları.
• Yorumlanmayan Boyutlar (4 madde): Uyku Bozukluğu.

Cinsiyet ve yaşa göre yapılan karşılaştırmalar sonucunda her iki değişkene göre BDI ortalamaları arasında bir farklılık çıkmamış ölçekten alınan 17 ve üzerindeki puanların normalin üzerinde depresyonu belirleyen kesme noktaları olarak alınabileceği görülmüştür. Batı’da ve üniversite öğrencilerinde örneklem kullanıldığı çalışmalarda cinsiyet ve göre BDI puan ortalamalarında farklılık bulunmamıştır.

BDI’nin araştırma örnekleminin kendi içerisindeki iki alt gruba uygulanması (normal ve depresif) sonucunda normal örneklemde ortaya çıkan faktörlerin daha hafif düzeyde depresyon belirtilerini tanımladığı, depresif grupta çıkan faktörlerin ise daha ciddi düzeyde depresyon belirtilerini tanımlayabildiği görülmektedir. Bu bulguların BDI’nin yapı geçerliğine ilişkin önemli kanıtlar olduğu ileri sürülebilir.

Sonuç olarak BDI’nin gerek araştırmalarda gerekse koruyucu ruh sağlığı hizmetlerinde kullanılabilecek bir ölçek olduğu söylenebilir.

Kaynak:

• Beck, A. T., Ward, C., & Mendelson, M. (1961). Beck depression inventory (BDI). Arch Gen Psychiatry, 4(6), 561-571.
• Campbell , I.M., (1984). A factorial analysis of BDI . J. of Clinical Psychology, 40, 4, 992-996
• Hisli, N. (1989). Beck Depresyon Envanterinin üniversite öğrencileri için geçerliği, güvenirliği. Psikoloji dergisi, 7(23), 3-13.
• Weckowiz, T.E., (1967). A factor analysis of the BDI. J. of Consulting Psychology, 31, 23-28
• https://www.pdfsayar.com/tr/beck.html

BURAK BÜYÜKYAPRAK

CEO